[ Pobierz całość w formacie PDF ]
11.1 Klęski wojenne i odbudowa mocarstwowej pozycji
Dla Bizancjum VII w to okres ciężkich walk z Persami za Herakliusza I(610-641) i Arabami na
rzecz których utraili posiadłości w Azji. Arabowie oblegali Konstantynopolol w 669 i 717-718
( odparli atak dzięki tzw. Ogniom greckim). Walczyli też na Bałkanach i na południu Włoch.
W drugim dziesięcielociu VIII w za dynastii izauryjskiej (717-802) zagrożenie ze strony Arabów
zostało odparte, a za dynasti macedońskiej (867-1056) Bizancjum ruszyło do ofensywy za Nicefora
II Fokasa (963-969), Jana I Tzimiskesa (969-976) i Bazylego II (976-1025). Zdobywto wtedy
tereny na pograniczu Mezopotamii, Syrii i Armenii, ale utracono Sycylie i na pewien czas Kretę na
rzecz Arabów. Swoje osiadłości na południu Wloch utraciła na rzecz Normanów w XI w (1071,
upadek Bari). W X. W po aneksji Bułgarii i ujarzmieniu Słowian w Grecji punkt ciężkości
imperium z Azji Mniejszej przeszedł na Bałkany.
Pomimo dużych strat Bizancjum zachowało wszystkie swoje instytucje i jako jedyne posiadało
system fiskalny wzorowany na systemie Konstantyna Wielkiego.
11.2 Ikonoklazm
Obrazoburstwo zakazywało czcić ikon, czylu obrazów w latach 726-780 i 813-843). Największym
zwolennikiem ikonoklazmu był założyciel dynastii izauryjskiej Leon III(717-741) i jego syn
Konstantyn V (741-775), którzy kazali niszczyć wszystkie obrazy i wypędzali przeciwnych ich
zdaniu biskupów i mnischów. Wielu wydano na śmierć. Ikonoklazm został jednak potępiony na
Soborze Nicejskim II (787).
Przyczynami tego ruchu były: wojny z Arabami(grzech idolatrii), zakaz w Starym Testamencie dla
Izraela (za którego kontynuację uważali się Bizantyjczycy, nie zrozumienie istoty kultu obrazów.
Przeciwnikami ikonoklazmu byli głównie mnisi i prości ludzie. Obok sporu wyrosła debata
teologiczna czy Chrystus jest obecny w obrazie. św.Jan z Damaszku (700-749) uważał, że obraz jest
tylko w małej części podobny do Chrystusa, dlatego można oddawać mu cześć, bardziej radykalny
był Teodor Studyta (759-826).
Za obrazoburstwem wiązało się też zwiększenie potęgi cesarza i mniejsza rola Kościoła, dlatego
ikonoklazmowi sprzeciwiały się środowiska monastyczne rozwijające się szybko od VIII do XI w.
( klasztor Studion w Konstantynopolu, kolonia klasztorów na górze Athos).
Po wygranej z obrazoburstwem mnisi walczyli też o pozycję Kościoła i nie zgadzali się na to, aby
patriarchę mianował cesarz, często będąc jeszcze osobą świecką jak był to w wypadku
Focjusza(858-867, 877-886), którego cesarz mianował usuwając patrirchę Konstantynopola
Ignacego. Focjusz codziennie otrzymywał kolejno siedem porzebnych święceń. Mnichów raziło też
to, że cesarz odsyłał bez trudu swoje żony i brał nowe mając coraz więcej małżeństw.
11.3. Cesarz, arystokracja i włościanie
Potęga Bizancjum opierala się na masie drobnych posiadaczy ziemskich płacących podatki, a także
po VII w coraz częściej służyli w wojsku( W wojsku bizantyjskim ogromną część stanowili
najemnicy), a mniejsze wsie musiały złożyć się na uzbrojenie jednego wojownika. Istaniały też
świeckie i duchowne wielkie własności ziemskie na których za czynsz robili chłopi bądz pracowali
niewolnicy i najemnicy. Wielcy posiadacze często zajmowali drobne gospodarstwa i aby tem
zapobiec prawo pierwokupu ziemi na danej wsi miał jej mieszkaniec a drobni właściciele byli też
chronieni przez ustawodastwo cesarskie.
Na wojnach i utracie wielu ziem w VII w starciła arystokracja rzymska, która miała wielkie
posiadłości rozsiane po całym Imperium Romanum. Większą rolę zaczęli odgrywac wysocy
dostojnicy wojskowi i ikościelni, mający podobne cele co cesarz.
W Bizancju nadal istniała wysoka ruchliwość społeczna, ale w IX i X stulecie ważną rolę
odgrywało szlachetne urodzenie. Na przykład, gdy stajenny cesarza Michała III został po
zamordowaniu swego dobroczyńcy cesarzem i założycielem dynastii macedońskiej (876-887) na
dworze stworzono mitotwórczą historię jego przodków, którzy mieli być z wysokiego rodu ormian,
a matka jego była spokrewniona z Aleksandrem Wielkim i Konstantynem Wielkim.
W 2 poł IX w ogromne kariery robili dotąd niski usytuaowani dowódcy wojskowi. Do nich należeli
cesarze Roman I Lekapenos i jego synowie, Nicefor II Fokas czy JanTzimiskes. Aby jednak
otrzymać diadem musieli wejść do dynastii panującej (macedońskiej), co pokazuje jak ważne, aby
cesarzem był ktoś z dynastii.
Do wybitnych postaci dynastii macedońskiej zaliczyć można intelektualistę Konstantyna VII
Porfirogenete (913-959), który zostawił słynne swoje dziela z których możemy dowiedzieć się
także coś o Polsce. Podobnym jak on był jego ojciec Leon VI Mądry.
11.4. Miasta, kultura intelektualna i szkolnictwo
Konstantynopol był nie tylko ok.400 tys stolicą Bizancjum, ale i wielkim ośrodkiem kultury,
rzemiosła i przede wszystkim handlu. Obok niego w handlu wielką rolę zajmowały 60 tys
Tessaloniki.
W I poł. IX nastąpiło ożywienie intelektualne i zainteresowanie się kulturą antyczną, a w
szczególności Platonem . Wspomniany już Focjusz był wybitnym intelektualistą, którego dzieło
Biblioteka opisuje wszystkie przeczytane przez niego książki. Na początku tego wieku, gdy
zapotrzebowanie na książkę rosło wprowadzono minuskułę grecką, która ułatwiła pracę kopistom.
Szkolnictwo w Bizancjum było prywatne i nie tylko duchowni musieli umieć pisać i czytać, ale i
świeccy urzędnicy. Musieli też znać podstawy retoryki i prawa.
Rozdz 12 Zwiat muzułmański za panowania Abbasydów
12.1. Społeczne i ideowe podstway rządów kalifackich (VIII-IX w.)
Nowa dynastia przeniosła stolice państwa z Syrii do Iranu i oprała swą władzę na mawali, którzy
byli w administracji i wojsko na całym terytorium państwa. Szczególnie mawali z Iranu.
W armii zaczęli walczyć już nie tylko Arabowie, ale i inne narody i oddziały od 1 poł. IX w
niewolników turków seldżuckich, którzy szybko stawali się nieposłuszni kalifowi.
Pierwsi Abbasydzi (Narun ar-Raszid(786-809), Al-Mamun (813-833) toczyli wojny zwycięskie z
Bizancjum a w IX-X w opanowali Sycylię (dynastia z Afryki Aghlabidów, praktycznie niezależna
od Bagdadu). Kalif oddawał swoje armię pod dowództwo innych ludzi wskutek czego jego siła
osłabła.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]